Stelregel nummer 1 van mijn schrijven is niet met boosheid te schrijven. Dit is een belangrijke regel die ik mezelf heb voorgeschreven. Het verkleurt namelijk de boodschap. Het is alsof je een mooi schilderij maakt en er dan een klodder verf op smijt: het plaatje gaat verloren. Je hebt een kunstwerk kapot gemaakt. Niemand snapt je als je met boosheid praat, het is een gevoel met een voorgeschiedenis en de ander begrijpt die voorgeschiedenis niet. Dit onbegrip leidt vervolgens alleen naar meer woede en isolatie. Er is niets frustrerender dan vol emotie je boodschap overbrengen en nog niet begrepen worden. 

Toch is woede een onderdeel van verwerken. Het is vaak ook een afwijzing van iets dat jij ziet als onrecht. Boosheid is niet volledig onfunctioneel. Dr. Susan Forward, een vrouw met een doctoraal in psychologie, beschrijft in meerdere van haar boeken hoe een persoon die zijn woede ontkent dit vaak mee blijft nemen in zijn dagelijkse leven. Boosheid is ook een overlevingsinstinct, op het moment dat iemand bijvoorbeeld je familie bedreigd, dan heb je woede nodig om diegene van je af te vechten of weg te jagen. Dit laatste is dus belangrijk om te onthouden: boosheid is bedoeld om mensen van je weg te jagen, en dit is een zelfbeschermingsmechanisme die we vaak verkeerd implementeren. Emoties ontkennen is ook iets wat we absoluut niet gaan doen. Maar we gaan het wel leren oplossen. Of beter gezegd, effectiever leren gebruiken.   

Als haat en liefde tegenover elkaar op een spectrum zouden staan, zou boosheid aan de voet van haat staan. Je zou dan eerst frustratie hebben, dan boosheid, dan woede en dan haat. Maar zoals je ziet is blijft is de kern hiervan: onvermogen. Boosheid ontstaat uiteindelijk omdat je niet met iets kan omgaan zoals je wil; je hebt het gevoel dat je geen controle hebt over een situatie en het loopt niet zoals je had gewenst. Misschien kan je niet begrijpen waarom een persoon zo een opmerking kan maken. Misschien kan je niet omgaan met het feit dat een uitspraak je zoveel meer raakt dan je zou willen. Of voel je boosheid naar een persoon omdat je niet in staat bent hem jouw perspectief te laten begrijpen. Misschien wil hij het niet eens aanhoren en voel jij oneerlijk behandelt. Boosheid is, zoals ik zei, een beschermingsmechanisme: er is een bedreiging (emotioneel of fysiek) waar jij je tegen afzet. Kortom: je wilt iets bereiken, je hebt een ideaal dat je niet voor elkaar krijgt of een beeld dat je niet in stand kan houden: dat is frustratie, boosheid, woede en uiteindelijk haat. Als je in staat zou zijn om boosheid op te lossen, zou je in staat zijn elke nacht naar bed te gaan met een hart dat vrij is van haat. En geloof me, een haatvol hart weegt tonnen. Daarom is er geen plek voor liefde waar boosheid/haat is, je hebt je handen namelijk al vol van met iets dragen wat haast ondraaglijk is. Waar liefde zo licht als een veertje is, weegt haat onbeschrijfelijk zwaar. Een aantal feitjes over boosheid die je moet weten:

  • Uit een onderzoek van Harvard University is gebleken dat mensen, door simpelweg aan een boze herinnering te denken, er een 6 uur durende dip in de antistof immunoglobuline A aan overhielden. 6 uur lang is je immuunsysteem gecomprimeerd na een boze gedachte! Hoe erg beschadigen we ons dan wel niet na een woede uitbarsting?

  • Heb je een woede uitbarsting gehad? Dan heb je daarna twee uur lang 3x zoveel kans op een herseninfarct als een gemiddeld persoon.

  • In een overvloedig aantal onderzoeken is boosheid gelinkt aan depressie. 

Zo kan ik nog uren doorgaan… maar ik bespaar jullie de schrik. Daarom zeg ik ook: doe het voor jezelf!

Dit is niet zomaar stelregel nummer 1 dat ik in mijn boekje noteerde toen ik weer begon met schrijven. Ik mag mezelf ook best beschrijven als iemand met anger issues. Tenminste, dat was ik. Voor mij is het nu verleden tijd. Mensen met aanleg voor boosheid zijn dan ook vaak gevoelige mensen of mensen met een sterk gevoel voor moraal. Weet wel dat sterke gevoelens voor moraal niet altijd betekenen dat ze juiste moralen zijn. Jouw idee van rechtvaardigheid is niet andermans idee van rechtvaardigheid. Veel boze mensen zien zich dan ook als helden, dit zie je bijvoorbeeld in bepaalde boze groepen feministen. Zij lossen hun problemen niet op met liefde voor de medemens, maar door te vechten tegen hun idee van onrechtvaardigheid (waar velen het niet mee eens zijn). Je hebt natuurlijk ook feministische groepen die een probleem wel met liefde voor de mens willen oplossen en uitgaan van een universele idee van eerlijkheid en gelijkheid (één in Frankrijk waarvan ik de naam ben vergeten bijvoorbeeld). Is het je al opgevallen dat zij niet boos zijn op de wereld? Maar wel lekker in vel zitten en ook daadwerkelijk iets bereiken en mensen achter zich hebben staan. Het punt dat ik dus wil maken is: ja, mensen die gevoeliger zijn voor onrecht en sterke ideeën van ethiek hebben zijn vatbaarder voor boosheid. Nee, dat maakt je niet een moraalridder. Je weet het niet beter dan een ander. Je hebt de wijsheid van het leven niet door. 

Als je een beetje observeert hoe overmatig boze mensen zijn zie je dat ze vaak eenzaam en ongelukkig zijn. Ze hebben alleen kringen van haat om zich heen die hun wereldbeelden voeden. Diep in de oorsprong vind je vaak afwijzing, maar hier kom ik in een later stuk op terug. En, last but not least, ze leren zelden nieuwe dingen. Of omdat ze alles al denken weten, of omdat ze bang zijn dat hun idee van een duistere wereld waar zij zichzelf als lichtpuntje zien zal afzwakken door wat ze leren (kennis maakt nederig). Daarnaast, alle grote denkers, alle helden die de geschiedenis kent, alle wijsgeren: waren zij niet kalm en liefdevol? Hebben zij niet meer onrecht op hun rug gedragen dan jij en ik? Hebben zij het slechte niet beantwoord met het goede? Op wie wil je meer lijken? Maar goed, juist omdat ik er zelf mee stoeide kan ik met jullie een lijstje delen dat ik door de jaren heen heb ontwikkeld in mijn gevecht tegen het boze monster in mij.

1.
Sta stil bij je boosheid. Waar komt het echt vandaan. Dit is een stap waar veel mensen al afhaken. Het vraagt om een dapperheid van onbeschrijfelijke grootte. Je moet namelijk naar een pijnplek. Je moet een voorgeschiedenis afreizen die vaak ergens diep binnenin je zit, achter een gesloten de deur. Als je dit doet leer je al vaak dat de boosheid of haat die je voelt naar een persoon of volk, werkelijk voor een andere persoon uit je verleden is bestemd. Vaak, heel vaak, stammen haat en boosheid af van pesters of onrecht van de ouders. Nog vaker is de bron afwijzing in de kindertijd. Dat is wat ik het vaakst tref als beginpunt van haat/boosheid bij mensen en/of cliënten. Maar dit hoeft niet altijd zo te zijn: zoek daarom zelf naar je beginpunt. Ga op je gevoel af. Als ik nu boosheid voel is het eerste wat ik doe: mezelf afvragen wat er is gebeurd, hoe ik me daarbij voelde en waarom ik dat zo voelde.

2.
Als het beginpunt van je boosheid een pijnpunt is uit het verleden, dan is dat iets dat je aandacht verdient en het nog niet op de juiste manier heeft gekregen. Doe daar dus iets mee. Schrijf het van je af. Praat tegen de denkbeeldig persoon en vertel hem dat je boos bent en waarom. Stop het in een denkbeeldige ballon en laat het de lucht in vervaren. Verzin het maar zelf. Hoe dan ook, als dit pijnpunt niet de aandacht krijgt die het wil krijgen, zal het bij je blijven. Helaas is dit iets wat ik niet heel uitgebreid kan beschrijven in een stuk tekst. Maar ik vertrouw op je, je kan dit zelf. Geef het de aandacht die het nodig heeft, zo lang als het aandacht nodig heeft. Maak dan een steevast besluit om het los te laten. Als het is gelukt zal je dat voelen, want het zal letterlijk voelen alsof je lichter bent.

3.
Verlos jezelf van je ego. Laat me het op de pijnlijke manier zeggen: Je bent geen bijzonder sneeuwvlokje. Je bent geen uitverkorene held die de mensheid moet redden. En nee: je hebt het leven niet door en je snapt het ook niet beter dan anderen. Deze denkbeeldige voetstukken heb je niet nodig om er te mogen zijn. Dat is het mooiste! Je bent op aarde om voor jezelf te zorgen en de beste versie van jezelf te zijn. Je hoeft dus niet boos te worden op de buurman omdat zijn idealen tegen de jouwe ingaan, want hij is niet jouw probleem. Je hoeft ook niet boos te zijn op je tante die ‘’het niet snapt’’, want voor jou valt er ook nog heel veel te snappen. Werk aan je eigen idealen, ontwikkeling, je integriteit en eerlijkheid. Daar heb je genoeg werk aan tot de dag dat je sterft. Daar ligt de sleutel van jouw succes! Als je er goed over nadenkt is boosheid op een bepaalde manier ook jezelf boven een ander plaatsen (niet in elk geval!). Boosheid kan soms goed voelen omdat het jou een eervolle slachtoffer maakt en de ander een boze boeman. Veel mensen voelen zich ook helden door zich constant boos te maken. Het voelt ook sterker, je denkt misschien dat je niet over je heen hebt laten lopen. Maar boosheid is niet sterk. Het is zwakte. Letterlijk. Het is onvermogen. Wat is wel kracht? Kwetsbaarheid. Je dapperheid staat gelijk aan je vermogen je kwetsbaar op te stellen naar jezelf en naar anderen.   

4.
Je hebt natuurlijk ook boosheid zonder voorgeschiedenis. Als iemand op straat je zomaar voor iets uitmaakt, heeft dat niet veel met je verleden te maken. Of als je iets ziet gebeuren dat tegen je principes ingaat. Dit is het type boosheid dat een afwijzing is van onrecht. Deze boosheid is terecht, maar laat dit niet de overhand van je krijgen. Als het de overhand krijgt straf je alleen jezelf voor iets dat ander heeft gedaan. Als je er iets tegen kan doen, of tegen kan zeggen, probeer dat dan op een goede manier. Maar verwacht er niet veel van. En val niet in de kuil waar velen in vallen door jezelf wijs te maken dat het jouw taak is om al het onrecht in de wereld te wissen. Dit is een ontwijkingsmechanisme die mensen hebben om niet met zichzelf bezig te zijn. Eerst jij, dan de rest. Als je niets tegen het onrecht kan doen, probeer het gevoel om te zetten in positieve energie waar jij mee vooruit komt. Dus bijvoorbeeld: in plaats van alle kindermisbruikers te bestrijden, steek je je aandacht in kinderen assertief, sterk en bewust te maken. Steek de energie in jezelf. Alleen zo kan je winnen. Om een persoonlijk voorbeeld te noemen van hoe ik het omzet in positieve energie: mijn boosheid versterkt mijn liefde voor mijn voorbeelden, mijn religie en de mensen die ik graag om mij heen heb; dit zijn liefdevolle mensen die sterk genoeg waren om onrecht te beantwoorden met goedheid. Ik keer deze woede om in dankbaarheid: ik ben namelijk een stukje dichterbij mijn voorbeelden gekomen elke keer als ik mijn boosheid weer eens overkom. Daarbovenop, misschien heel arrogant maar het werkt wel: ik ben blij dat ik in deze situatie de ander niet ben. In plaats van boos te zijn omdat een ander iets oneerlijk doet, kan je dus blij en dankbaar zijn dat jij de eerlijke persoon bent in deze situatie.

 5.
Vind rust in de gedachte dat iedereen krijgt wat hem toekomt. Je hebt niet de controle over alles en als je geen agent bent of onderzoek moet doen naar belastingfraude hoef je niet vrouwe Justitia te spelen. Alles valt op zijn plek! Als je het goede doet zal het goede je toekomen, als je voor het slechte kiest gooi je alleen roet in je eigen eten. Nogmaals: wees blij dat jij niet aan de andere kant staat.

6.
Tot slot heb je de meest giftige vormen van boosheid en haat. Dat is boosheid/haat die je voelt naar iemand die jou confronteert met jezelf. Zo kan je je buurmeisje verwaand vinden omdat zij, in tegenstelling tot jou, wel voor zichzelf kan kiezen en zelfliefde geeft. Dit is menselijk, het maakt je niet een slecht mens wanneer je dit bij jezelf herkent: de reden dat ik het giftig noem is omdat dit de meest zelf saboterende vorm van boosheid/haat, je zet namelijk je eigen ontwikkeling stil zolang je dit niet onder ogen ziet. Om open naar een persoon te kunnen kijken die een talent heeft waar jij een zwakte hebt, of een zuiverheid heeft waar bij jou een stukje zwakte zit, moet je sterk in je schoenen staan en hart hebben dat niet haatdragend is. Je moet ook veel zelfacceptatie hebben: onthoudt dat je niet perfect hoeft te zijn om er te mogen zijn. Als dat niet zo is, zul je de realiteit van deze persoon niet kunnen zien en alles doen om die kwaliteit of eigenschap te verdraaien naar iets slechts. Zodoende zal je iets niet leren dat je in een slecht jasje stopt en. Daarbovenop jaag je goede en nuttige mensen uit je omgeving. Andersom geldt dit ook, als jij een sterk, positieve, ontwikkelde (etc.) persoon bent zul je zien dat mensen om je heen boos kunnen worden om wie je bent. Dit kan, als je niet beter weet, als een pijnlijke afwijzing voelen. Het lijkt vaak alsof iemand je zomaar haat, maar in feite confronteer je deze persoon met een gebrek of zwakte. Als je echt een gelukkige, succesvolle persoon wil zijn zal je moeten leren zo een persoon niet het slechte toe te wensen maar juist een uitnodiging blijven naar hetgeen dat beter is. Om een voorbeeld te noemen: stel je haalt net je diploma en een achternicht of buur zegt achter je rug: ‘’Die denkt echt dat ze beter is met haar stomme diploma.’’ Deze persoon is boos omdat je hem hebt geconfronteerd met het feit dat hij denkt daar niet toe in staat te zijn. Jij bent niet degene die je boven hem heeft geplaatst: hij heeft dat zelf gedaan. Gun hem ook een gevoel van succes door bijvoorbeeld te laten weten dat je gelooft dat hij het ook kan of door hem op zijn successen te wensen. Wees een bruggenbouwer.

Pete Walker, naar mijn mening een van de beste en meeste zuivere psychotherapeuten op aarde, schreef in zijn boek over ‘verbaal ventileren’. Boosheid heeft een uitlaatklep nodig. Doe dat dus vooral, praat met iemand en uit je frustratie, schrijf op waar je boos om bent of klaag bij je Heer. Dit is de beste manier om je boosheid te verwerken, zo ben jij het de baas en niet omgekeerd. 

Dat waren voor nu mijn tips. Als je weer boos bent, herinner je er dan aan dat niemand je boos maakt maar jij het iemand toelaat je boosheid te bereiken. Keer weer terug naar de vraag waarom. Wat gebeurde er echt? En als laatst: ken je grenzen. Jouw taak blijft immers voor jezelf zorgen op de eerste plek. Het is niet jouw plicht om een haatvolle persoon over te brengen naar de andere kant. Doe het voor jezelf. 

Tot slot nog één belangrijk dingetje dat ik kwijt wil: alles in het leven moet in balans zijn. Ook boosheid dus. We zeggen niet dat het er helemaal niet mag zijn, we zeggen dat jij het de baas moet zijn en niet omgekeerd. Soms spreek ik ook mensen die juist beschadigd zijn door hun onvermogen boosheid toe te laten. Dit gebeurd vaak als zij als kind het hardst gestraft werken wanneer zij hun ongenoegen, frustratie en boosheid uitte of wanneer zij voor zichzelf opkwamen. Deze mensen help ik juist hun boos te bereiken, terug te halen en effectief toe te laten. Beide extremen van het spectrum, zowel overmatige boosheid als te weinig, zijn beschadigend voor je welzijn en relaties.  

Leestips:

The Tao of fully feeling – Pete Walker (!)

Toxic Parents – Dr Susan Forward