Tabula Rasa; je kent het vast wel. De Latijnse term voor ‘’Een onbeschreven blad’’. Vaak doelt dit op de filosofie dat elk kind wordt geboren als een leeg blad, en gevormd door zijn omgeving. Aristoteles was de eerste die deze term gebruikte. Tegenwoordig kennen we dit van het nature vs. nurture debat, waarbij men gaat over de vraag of een kind wordt geboren met bepaalde eigenschappen of dat deze allemaal door de omgeving/opvoeding worden gevormd. Maar maak je geen zorgen, hiermee ga ik je niet vervelen (nu). Wij gaan het hebben over iets anders.
‘’Niets heeft betekenis behalve de betekenis die je eraan toekent.’’ Deze zin galmde al weken door mijn hoofd. Exact op de zeer nadrukkelijke toon waarop hij werd overgebracht. Alsof de persoon die ze uitte deze woorden werkelijk op mij wilde inprenten. En dat lukte blijkbaar, want ik hoorde ze constant in mijn hoofd. Hoe opmerkelijk. Wat betekend dit? Tot er op een dag een knop omging. Klik… En toen was alles leeg, onbeschreven. Nadat ik de zin weken in mijn hoofd heb proberen te plaatsen, te begrijpen, leek het alsof ik ‘m plots tot in mijn cellen had geabsorbeerd. De hele wereld was opeens betekenisloon. En dat, in tegenstelling tot wat je denkt, is een van de mooiste dingen die ik heb mogen ervaren. Het het was alsof er een storm die heel mijn leven woedde was gaan liggen. Wat een kalmte… wat een vrijheid. De wereld was plots een leeg canvas, en ik had de mogelijkheid om te kiezen met welke kleuren ik die invulde… Bliss. Zo noemen de yogi’s dat heb ik van de week vernomen. Je in een staat van gelukzaligheid verkeren die niet te maken heeft met externe (wereldse) factoren. Vanuit mijn achtergrond in de (neuro)psychologie, zouden ze dat vast wel ‘dissociatie’ noemen en krijg je een negatieve stempel. Dat verbaast me ook niets, het systeem leeft nog vanuit het oudere paradigma van ‘wat is er mis’ in plaats van ‘hoe kunnen we beter worden?’.
Hoe bizar is het eigenlijk ook dat we onze eigen betekenis aan dingen toekennen en die dan als feit zien? Eigenlijk is dat best arrogant als je erover nadenkt. We moeten onze oordelen wel heel hoog inschatten om ze als zo absoluut te zien! Kort geleden gebeurde er iets bijzonders, een anekdote die perfect illustreert wat ik hiermee bedoel: de telefoon van een cliënt was gestolen waarna ze ook nog eens een auto ongeluk heeft gehad. Dit resulteerde in twee zaken: ze moest meer lopen en raakte niet meer continue afgeleid door haar telefoon. Het vele wandelen zonder belletjes, appjes en mailtjes bracht haar niet alleen veel rust, haar denkproces kwam zodanig op gang dat ze bijzondere inzichten kreeg over haar leven. Dit resulteerde uiteindelijk in een betere relatie met haar man, een betere baan, betere financiële omstandigheden en een aanzienlijke verbetering van haar depressie. Dit vind je misschien moeilijk te geloven, maar het is een waargebeurd verhaal! Anders denken = anders handelen = anders leven. En ja, door deze inzichten die ze opdeed tijdens het wandelen, nam ze ontslag. Was haar telefoon niet gestolen, had ze geen levensveranderde crash gehad, dan zat ze nog steeds met dezelfde problemen.
Ze beschreef deze incidenten als een zegening. En nee, dat zei ze niet lekker makkelijk achteraf, dat besloot ze vanaf het moment dat het gebeurde. En daarom is dat het ook geworden. Toen ze een oud collega over haar verhaal vertelde reageerde die lachend, ‘’Zegening? Nee joh! Een ongeluk en een gestolen telefoon? Dat heet gewoon pech, meid!.’’ Pech… dat is de betekenis die zij eraan toe kende. Zo zie je hoe mensen verschillen. Snap je nu waarom ik eerder zei: als je erover nadenkt, is het beste arrogant dat wij ons waardeoordeel zo hoog hebben zitten dat we het een absolute waarheid maken. Begrijpen wij de wijsheden achter gebeurtenissen? Snappen wij het heelal en de aarde? Kennen wij het ongeziene?
Veel mensen met depressie, faalangst, burn-out en andere psychische klachten, hebben een consistent, belastend paradigma dat heerst. De betekenis die ze dan toekennen aan gebeurtenissen en objecten zijn van een negatieve aard. Dit is niet hun eigen schuld, vaak zijn deze ontstaan door trauma’s of langdurige kritiek vanuit huis. Deze toegekende negatieve betekenis wordt dan ook door de buitenwereld ‘bevestigd’ en versterkt; ‘zie je wel, niks lukt mij!’, ‘Alweer ruzie, ik ben gewoon een last!”. Dit heet ook wel confirmation bias, en hier maken we ons allemaal schuldig aan: we zien zaken die onze (waarde)oordelen bevestigen veel sneller dan zaken die ze tegenspreken. Ik help je graag om een belastende paradigma te identificeren en vervangen voor een nieuwe.
Ik stoorde me altijd al aan de uitspraak: ‘’Objectieve waarheden bestaan niet.’’ of ‘’We maken onze eigen waarheid.’’ Nu begrijp ik eindelijk waarom… als we dit blijven roepen is het alsof we tegen mensen zeggen dat het waardeoordeel dat zij aan incidenten geven, daadwerkelijk waarheden zijn. Dan maken we deze waardeoordelen iets vast en statisch, terwijl ze dat niet zijn. We zetten dan ook de feitelijke incidenten en de subjectieve oordelen op één zelfde niveau. In plaats daarvan zou ik zeggen, om weer op het voorbeeld van de cliënt terug te komen, er zijn wel degelijk objectieve waarheden. De botsing van haar auto met een andere is een feit. Dat haar telefoon op straat uit haar hand is gerukt, idem. Daar kan iedereen van alles over vinden, op een bepaalde manier interpreteren, en toch blijft het wat het is. De betekenis die je eraan toekent, dat is geen absolute waarheid, wel een persoonlijke. Als jij het als het een zegen ervaart, dan zal het een zegen zijn. En als jij het als pech ervaart, dan zal dat het ook zijn.
Een mooi voorbeeld van zo een kijk op de wereld, is die van een wetenschapper van eeuwen geleden, genaamd ibn al-Haytham (Alhazen), die ook wel de voorvader van de moderne optometrie wordt genoemd: ‘’Om de waarheid over de natuur te kunnen ontdekken moeten we leren om de wereld en het heelal voor zichzelf te laten spreken. Hiermee elimineren we menselijk fouten.’’ Met andere woorden: zet die (waarde)oordelen en betekenissen die je toekent even uit, en kijk naar wat er echt gebeurt.
Probeer deze week eens te oefenen met geen betekenis aan dingen toekennen. Laat de wereld voor zichzelf spreken en kijk wat je hiervan kan leren. Kan je dit vasthouden? Dan garandeer ik je dat je een gelukkig en succesvol leven zal lijden!
